Mannencirkels… Hoezo eigenlijk?

De mensen die mij al wat langer kennen en/of volgen zal het ongetwijfeld opgevallen zijn dat ik sinds de zomer van 2022 steeds vaker (in het Engels) over “mannenwerk”, “mannencirkels” en “Wild and Sacred Men” praat. En misschien ook dat ik daar zelfs de televisie mee gehaald heb.

Maar toch heb ik soms het idee dat ik in mijn enthousiasme wat stappen overgeslagen heb in het uitleggen wat dat nou precies is en wat de meerwaarde is van deze nieuwe hobby. Dat wil ik in dit stukje graag rechtzetten.

Vrouwenwerk

Mijn lieve vrouw Margo werkt al twintig jaar met groepen vrouwen, maar heeft zich de laatste tien jaar volledig daarop toegelegd, zonder mannen dus. In het begin vond ik dat stom; we hadden namelijk samen groepsreizen naar Engeland geleid en wat meer losse workshops voor gemengde groepen aangeboden. Maar voor mij was er geen plaats in vrouwengroepen. Af en toe heb ik dat nog wel mopperend discriminatie genoemd.

Gaandeweg kreeg ik wel veel meer respect voor haar werk. Aan de reacties van de vrouwen die mee gedaan hadden, begreep ik echt wel dat het life-changing was, wat ze deden. Maar echt helemaal begrijpen deed ik het nog niet. Als ik aan anderen probeerde uit te leggen wat ze deed, dan vertelde ik dat er dan een groep vrouwen bij elkaar kwam, dat ze heel hard gingen schreeuwen en huilen en dat ze zich dan honderd keer beter voelden.

Op zich niet onwaar, maar die beschrijving doet echt geen recht aan de diepte en de vele andere aspecten van dat werk.

Mannenwerk

Ik ging het vrouwenwerk eigenlijk pas echt begrijpen op het moment dat ik zelf meegedaan had met een mannencirkel. Dat was er een van Sacred Sons, waar ik toen ook uitgebreid over geschreven heb (zie hier).

Wat ik toen ervaren had was verbinding, groei, zelfvertrouwen en kracht. Maar dan in zo’n overweldigende mate dat ik dit graag wilde delen met de wereld. Het is voor mij meer dan een hobby; missie is een beter woord.

Verbinding

‘Verbinding’ is zo’n woord wat ik soms probeer te vermijden omdat het voor sommige mensen misschien zweverig klinkt, maar toch kom ik er onvermijdelijk elke keer op uit. Het is ook gewoon iets ontzettend belangrijks. Sterker nog, het is voor mensen van levensbelang om zich diep verbonden te voelen met iets groters.* Dat kan bijvoorbeeld een organisatie zijn, andere mensen (zoals familie of vrienden) of God (wat dat dan ook maar voor iemand betekent).

In de mannencirkels waar ik deel aan genomen heb en die ik zelf leid, worden de deelnemers van begin af aan al uitgenodigd om heel persoonlijke dingen met elkaar te delen. Bijvoorbeeld dingen waarvoor je je schaamt of dingen die je nooit aan iemand hebt durven vertellen. Het is voor veel mannen doodeng om zich zo bloot te geven. Toch is het gek genoeg vaak makkelijker om zoiets te vertellen aan een vreemde.
Door het vertellen van zulke dingen gebeuren er in elk geval drie dingen. Ten eerste lucht het ontzettend op. Ten tweede voel je verbinding met een ander die zich óók zo open en eerlijk heeft op durven stellen. En ten derde maakt het het onnodig om een masker op te zetten; om je groter voor te doen dan je je voelt.

Het gevoel van verbinding groeit, naarmate je meer van elkaar ziet en voelt dat je niet veroordeeld wordt om de dingen waar je zelf onzeker over bent. Je krijgt daardoor echt het gevoel dat je elkaar kunt vertrouwen. Broederschap.

Naast deze menselijke verbinding, wordt er vaak ook een bewuste connectie gemaakt met de wereld om ons heen, waar we onlosmakelijk mee verbonden zijn. “Voel hoe je gedragen wordt door de aarde onder je…” “Voel het vuur van de zon, maar ook het vuur in jezelf…”

Bijna altijd gaan mannen ook naar huis met het gevoel dat ze beter willen zijn voor hun hele omgeving. Het gevoel van isolatie wordt namelijk minder.
Ik denk dat dit ook de reden is dat wanneer ik vrouwen vertel over dat ik mannencirkels geef, dat ze, als ze daar een beeld bij hebben, eigenlijk altijd reageren met: “Dit werk is zó nodig!”

Lichaam

Vaak wordt er ook gewerkt met allerlei fysieke oefeningen. Van ademhalingstechnieken, tot biomechanica, tot vechtsportoefeningen. Het doel daarvan is om uit het hoofd in het lichaam en het gevoel te komen. Mannen zijn meestal heel goed in alles overdenken, beredeneren, analyseren en voorspellen. Minder goed in voelen. Of gewoon zijn, als werkwoord.

Het verstand is hartstikke handig en tof, hoor, maar het neemt ook vaak de hele toko over. Door met het lichaam te werken is het makkelijker om te gaan voelen, wat in het dagelijks leven nogal eens in de verdrukking komt door overmatig denken.

Verder kan je echt een soort oergevoel van MAN zijn door bijvoorbeeld met z’n allen op de borst te slaan en de schreeuwen. Of the vechten terwijl je broeders om je heen staan en aanmoedigen en drummen. Over Sacred Combat heb ik ook al meer geschreven, bijvoorbeeld hier.

Expressie

Vroeg of laat komt er in de cirkel een moment om je echt voluit te uiten. In het dagelijks leven moeten we allemaal maar kalm blijven en een beetje normaal en netjes doen. Veel mannen hebben van jongs af aan meegekregen dat ze niet horen te huilen.
Maar ook de leuke emoties in onze cultuur uiten we redelijk lauw, als we niet dronken zijn tenminste.

Doordat we ons in de meeste sociale contexten niet vrijuit kunnen uiten, hoopt zich het een en ander op in het lichaam. En dan is het soms heerlijk om het er allemaal uit te mogen gooien. Keihard te mogen lachen, het keihard uit te kunnen schreeuwen, een fokking deuk in de grond te mogen slaan of gewoon te huilen in het bijzijn van anderen die je zien, begrijpen en niet beoordelen.

Een mogelijke bijwerking is wel dat je je kunt gaan afvragen bij waarom het eigenlijk verwacht wordt binnen families, vriendengroepen of zelfs professionele settings dat iedereen zich maar afvlakt.

Maar is het eigenlijk therapie dan?

In het mannenwerk kan er best wel wat trauma naar boven komen op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door er over te vertellen, een verhaal van iemand anders te horen dat raakt aan je eigen ervaring, door te beginnen met voelen of door het lichaam te gebruiken op een manier waarop ellende die daarin opgeslagen lag loskomt.

En daar kan mee gewerkt worden. In zo’n cirkel kan al veel verwerking en heling plaatsvinden, al zal een leider van de cirkel iemand wel adviseren om een professioneel therapeut op te zoeken in heftige gevallen.

Maar het hoeft helemaal niet te gaan over trauma’s of pijnlijke emoties. Het kan best zijn dat zulke dingen helemaal niet aan de orde komen voor iemand. Je kunt zo diep gaan als je zelf wilt. Al is het wel zo dat hoe meer je geeft, hoe meer je er uit kunt halen. Een cirkel is een uitstekende kans om korte metten te maken met excuses om comfortabel klein te blijven en je shit te blijven wegstoppen en in je eentje mee te blijven dragen.

Wat een cirkel sowieso brengt is gewoon verbroedering: Er kunnen zijn voor anderen. Luisteren naar hun verhalen. Samen diepe ervaringen delen. Samen lol hebben. Samen vechten. Samen dansen. En samen lekker rauw man lopen zijn.

Oké, en waarom alleen mannen?

Toen ik het stom vond dat ik geen toegang had tot Margo’s vrouwencirkels, heeft ze vaak geprobeerd uit te leggen dat in een groep met alleen maar vrouwen heel andere dingen mogelijk zijn dan in een gemengde groep. Een voorbeeld wat ik altijd onthouden heb, was een retreat op een boerderij in Engeland. De vrouwen waren echt lekker ontspannen zichzelf aan het zijn. Tot het moment dat er een klusjesman binnenkwam om de vaatwasser te repareren. Dat ding stond vlak bij de ingang, dus hij kwam nauwelijks binnen en bemoeide zich helemaal niet met de vrouwen en was bovendien niet eens aantrekkelijk; toch veranderde er veel: De vrouwen gingen zonder dat ze het doorhadden ineens rechtop zitten, borst naar voor, met hun handen door hun haren en een toontje hoger praten…

Bij mannen is dat niet anders. Als er een vrouw in de buurt is, komen er wat primitieve instincten om de hoek kijken. De ruggen recht, interessante dingen zeggen, goed over willen komen.

Bovendien zijn er ook gewoon mannenzaken die voor mannen herkenbaar en makkelijk bespreekbaar zijn, zoals het mannelijk lichaam of de relatie tussen vader en zoon.

Hoe zweverig is het?

Er zullen vast mannencirkels zijn waar spiritualiteit niet benoemd wordt, maar in de cirkels waarin ik betrokken ben is dat wel zo. Het woord sacred geeft dat ook gewoon wel aan.

Voor mij betekent dat het benadrukken van de verbinding met iets groters. Er wordt gebruik gemaakt van ceremonie om bijvoorbeeld de elementen te belichamen of om transformatie uit te drukken. Ik zie het ook meer als een middel om een doel te bereiken.

Er zijn soms mannen bij die met die taal nog niet zoveel kunnen. Maar alsnog blijft er broederschap, samen diep gaan en lol maken over.

Is het alleen voor mannen in de dertig met een baard?

Ehm… Nee.

Wat levert het op?

Ik heb het nog nooit meegemaakt dat een man met een cirkel mee deed en schouderophalend naar huis ging met een gevoel van “meh”.
Het doet sowieso iets met de mannen. Maar laat ik het bij mezelf houden:

Sinds ik het mannenwerk ben gaan doen is mijn comfortzone twee keer zo groot geworden. Ik ben als mens en als man gegroeid. Ik ben me veel meer bewust geworden van gedragspatronen; als ik stomme dingen doe of overweeg, zoals het proberen te manipuleren van anderen, kan ik veel beter begrijpen waarom ik dat zou willen en een gezondere manier bedenken om voor elkaar te krijgen wat ik eigenlijk wil.

Ook heeft het mijn relatie sterk verbeterd. Vanwege de redenen hierboven: omdat ik mezelf beter heb leren kennen en meer zelfvertrouwen heb. In mijn geval omdat ik ook veel meer leiderschap in mijn leven heb genomen, waardoor ik sterker en mannelijker naast mijn sterke vrouw heb kunnen gaan staan.
“Mannencirkels zijn liefdesdrank”, zei een van de deelnemers die bij ook mijn eerste cirkel was. Ik kan dat beamen.

Verder heb ik het nodige trauma, waarvan ik nauwelijks wist dat ik er last van had, kunnen verwerken. Daardoor heb ik een heleboel schaamte achter me gelaten en voel ik me veel vrijer.

Ook heb ik ‘mijn stem bevrijd’. Ik heb sowieso mijn sterke angst om te zingen in bijzijn van anderen los kunnen laten, en ik vind het nu veel makkelijker om mijn stem te laten horen op elke mogelijke manier.

Tenslotte heb ik broederschap gevonden. Over de hele wereld heb ik nu broeders bij wie ik terecht kan als ik steun nodig heb.

Dus ja, ik kan mannencirkels van harte aanbevelen aan iedere man. Jong of oud, baard of geen baard, sportschool of wiebelig, hoogleraar of smid, stropdas of niet, homo of hetero… Al wat er nodig is, is dat je meerderjarig bent en voor anderen identificeerbaar als man.

* Over verbinding voelen zou ik nog veel meer kunnen schrijven. Ik denk dat het zinvol is om op te merken dat er een correlatie bestaat tussen criminaliteit, depressie en suïcide aan de ene kant en aan de andere kant het hebben van een totaal atheïstisch, mechanisch en atomistisch wereldbeeld. Verbinding zorgt voor zingeving.